Een holistische kijk op diagnose

Wat is een diagnose?

Diagnose betekent vaststelling van een bepaalde toestand op basis van gegevens. Door het stellen van een diagnose wordt een ziekte vastgesteld op basis een aantal symptomen. In de praktijk betekent dit dat over het algemeen een diagnose gelijk staat aan een ziekte. Ofwel de diagnose is een synoniem voor een ziekte.

Een diagnose is een veronderstelling. Een interpretatie van de gegevens die leidt tot de aanname dat er van een ziekte sprake is. Een diagnose is dus nooit een keiharde waarheid. Dat kan ook niet omdat de diagnose door iemand (of een beperkt aantal personen) gesteld wordt. Vandaar ook dat er vaak een zgn. second opinion gevraagd wordt. Een zorgvuldig gestelde diagnose is echter geen slag in de ruimte. Deze is gebaseerd op de symptomen die iemand vertoont, op de medische voorgeschiedenis van iemand. Dit gecombineerd met lichaamsonderzoek, een beeldonderzoek (röntgenfoto, scan), eventueel een (kijk-)operatie en een onderzoek naar de reactie van iemand op bepaalde behandelingen of medicijnen. Een mooi en tot op heden verantwoord proces.

Een andere kijk op diagnose

Veel mensen zijn blij met een diagnose. Eindelijk wordt duidelijk wat er aan de hand is en er wordt iets aan gedaan. Er komt een behandelplan. Een belangrijke basis voor deze blijdschap is m.i. de verstandelijke behoefte van een mens zaken te willen pakken, te kunnen vasthouden en er de regie over te hebben.

Een diagnose heeft als gevaar, dat degene die de diagnose krijgt een stempel krijgt. En op basis daarvan berust in dat wat is. ‘ …..het is nu duidelijk, ik kan er mee omgaan….’ . Het ermee omgaan bestaat vaak uit medicijngebruik, dat bepaalde gedragingen of gevoelens onderdrukt. En het aanleren van ander gedrag. Maar daarmee zijn de gevoelens en gedragingen niet weg. Ze zijn slechts onderdrukt. En alles, écht alles wat onderdrukt wordt, komt ooit te voorschijn.

Een ander gevaar is dat de hulpverlener zich alleen richt op de diagnose. Andere zaken worden buiten beschouwing gelaten. En dat is logisch, want de hulpverlener is opgeleid in zijn specialiteit. In haar vakgebied. Maar een mens is geen ‘specialiteit’ of een ‘vakgebied’. Elk mens is een uniek wezen. Maar wordt niet als uniek wezen behandeld. Er wordt slechts een diagnose uitgewerkt.

Ook is het de vraag of je door een diagnose te omarmen, écht zicht krijgt op dat wat aan de hand is. Volgens mij niet. Want een diagnose richt zich op de gevolgen. En gevolgen hebben een oorzaak. En door je alleen te richten op de gevolgen, blijft de oorzaak buiten beeld. Het lijkt of door het stellen van een diagnose naar de oorzaak gezocht wordt. Gedeeltelijk is dat juist. Maar voor het grootste deel is dat onjuist, omdat de zoektocht te beperkt is. Daarover direct meer.

Ook beperkingen (zowel lichamelijk als verstandelijke), die maatschappelijk niet als ziekte benoemd worden zouden zo maar eens gevolgen kunnen zijn. Hierbij komt dat het de vraag is of beperkingen échte beperkingen zijn of het gevolg zijn van het feit dat de maatschappij deze beperking niet als ‘normaal’ ziet. Dus het is ook maar zeer de vraag of iemand die een beperking heeft, dit intrinsiek als probleem ervaart of dat het de omgeving is die er voor zorgt dat iemand ‘zijn anders zijn’ als beperking gaat ervaren. En dan is het dus de maatschappij, die er voor zorgt dat iemand iets als een probleem gaat zien….. En ligt de oorzaak van de beperking niet bij iemand, maar bij de maatschappij.

Terug naar het oorzaak-denken

Uitgaande van het standpunt dat een ziekte of een ‘beperking’ een gevolg is, is het noodzakelijk naar de échte oorzaak op zoek te gaan. En het lijkt inderdaad alsof we dat door het stellen van een diagnose doen. Maar schijn bedriegt. Oorzaken worden gezocht in het lichaam en het verstand van iemand. Maar een mens is meer dan alleen een verstand en een lichaam. Er is een derde, ongrijpbaar deel (sommigen noemen dit ook wel je ziel, je innerlijke kern, je wezen). En dat ongrijpbare deel wordt over het algemeen niet herkend en zeker niet erkend. En in iets wat niet her- en erkend wordt, kan nooit een oorzaak liggen.

Dit ongrijpbare deel is echter de motor van het leven. Daar ontstaat het leven en op basis van dit ongrijpbare deel wordt het leven geleefd. Helaas….als dit deel niet erkend wordt, wordt het onderdrukt en lijkt het geen rol te spelen in je leven. Er wordt dan ook niet in dit niet – erkende deel naar oorzaken gezocht. De gevolgen worden dan wel bestreden, de oorzaak niet. Maar zoals al gezegd: alles wat onderdrukt wordt, komt eens naar boven. Ik noem dat de paracetamol-aanpak. Een ontsteking heeft vaak koorts tot gevolg. Paracetamol bestrijdt de koorts, niet de ontsteking. Maar als de koorts onderdrukt wordt, verdwijnt de drang de ontsteking te willen ‘aanpakken’. En zo blijft de ontsteking bestaan.

Op zoek gaan naar de échte oorzaak

De oorzaken bevinden zich vaak in het ongrijpbare (ziels)deel van de mens. Een deel dat meestal buiten beschouwing gelaten wordt. De oorzaken die zich in dat ongrijpbare deel bevinden, zijn dan ook niet ‘keihard’, niet te pakken en bestaan daarmee dus niet. Helaas…. als een ziekte of beperking niet bij de oorzaak aangepakt wordt, blijft deze bestaan. En dan heeft alle energie, tijd en geld die er in gestoken is, slechts een beperkt en tijdelijk resultaat.

Eigen verantwoordelijkheid

Problemen worden nooit opgelost door anderen. Elk mens kan alleen maar zelf zijn problemen oplossen. Geen enkel extern iets, lost problemen op. Natuurlijk zijn soms medicijnen nodig om pijn tijdelijk te onderdrukken. Maar structureel medicijngebruik onderdrukt structureel de lichamelijke signalen. En daarmee verdwijnt de behoefte van iemand om op zoek te gaan naar de oorzaak. Ook (fysio)therapie of begeleiding kan vaak niets voor je oplossen. Dat kun je alleen zelf. Dat maakt niet dat externe hulp zinloos is. Het tegendeel. De externe hulp kan leiden tot inzicht en iemand de kracht geven op zoek te gaan naar de oorzaak van een probleem. Inzicht op basis waarvan iemand tot een oplossing komt.

Daarnaast is het vanzelfsprekend dienend als ook anderen hun bijdrage leveren, maar in wezen is het de harde waarheid. Elk mens kan alleen zelf de dingen veranderen, die hij veranderd wil zien. Daarmee bedoel ik niet dat alles op te lossen is, zoals een mens zou willen. Sommige zaken zijn niet op te lossen en zijn er gewoon. Vanuit Boeddhistisch standpunt gezien is dat Edele waarheid nr. 1: er is lijden. Ik bedoel dat als er zaken zijn, die écht niet oplosbaar zijn, dan rest slechts één mogelijkheid en dat is anders naar de situatie gaan kijken. En dat anders kijken lukt niet als alleen het lichaam en het verstand een rol krijgen. Want dan wil je regie en wil je het leven sturen zoals jij wilt dat het loopt. Helaas lukt dat niet of slechts zeer beperkt.

Het ongrijpbare deel is, zoals eerder gezegd, erg belangrijk. Het is de spil van het leven. En meestal zitten daar de oorzaken van verstoringen. En daar waar oorzaken zitten, zijn meestal ook oplossingen te vinden. Het leven is nu eenmaal niet te pakken. In sombere momenten, denk ik wel eens dat de menselijke poging het leven ’te willen pakken’ hét grootste probleem van ons menszijn is…….

Hoe dan?

In de vele gesprekken die ik over dit onderwerp gevoerd heb, hoor ik vaak dat diagnoses noodzakelijk zijn. Dat wij als mens niet zonder kunnen. Ik denk daar anders over. Diagnoses kunnen afgeschaft worden. Daarmee verdwijnt ook de protocol aanpak. De aanpak die ervoor gezorgd heeft, dat de mens als uniek wezen verworden is tot een nummer, een diagnose, een geval. En dat mag wat mij betreft niet.

Natuurlijk kwam in elk gesprek dat ik voerde de financiële kant van de zorg om de hoek kijken. Ik kan het op dit moment niet bewijzen, maar ik ben er van overtuigd dat een diagnose-loze, maar holistische aanpak uiteindelijk goedkoper zal blijken te zijn. Waarom? Omdat elk mens dan wezenlijk geholpen gaat worden. Ja, elk zorgtraject wordt een individueel traject. En ja, de langdurige ‘behandelingen’ zullen uit de wereld raken.

Tot slot

Misschien klinkt mijn verhaal zweverig, onrealistisch of wat kort door de bocht. Dat zou ik jammer vinden.
Maar waarom zouden we het niet gaan proberen? Om te beginnen met een brede, holistische en systemische aanpak naast de diagnoses? In een warme samenwerking tussen de huidige maatschappelijke aanpak en de stroming die eenzelfde kijk heeft zoals boven beschreven.
Met wederzijds respect?
Ik ben er klaar voor!