Wat is systemisch werken?
Maak kennis met de basisprincipes, die van wezenlijke invloed zijn op het functioneren van mens, team én organisatie !
De relatie tussen mensen wordt erg beïnvloed door een aantal zogenaamde systemische krachten. Een soort natuurwetten, die binnen elke relatie en in elk systeem aanwezig zijn. Deze krachten spelen op onbewust niveau. In elk systeem en in elke vorm van samenwerking tussen mensen, spelen deze krachten een rol. Dat geldt dus voor zowel privé – als zakelijke relaties.
Wat is een systeem?
Een systeem is elke vorm van samenwerking tussen mensen. Daar waar twee of meer mensen bij elkaar zijn, is er sprake van een systeem. Zo is je huidige gezin een systeem. Maar ook het gezin waarin je geboren bent, oftewel je gezin van herkomst. Het bedrijf waar je werkt, de voetbal- of tennisvereniging waar je lid van bent, het muziekgezelschap waar je in speelt : allemaal systemen.
Een holistisch mensbeeld
De Roestenburgh gaat uit van een holistisch mensbeeld. Samengevat betekent dit dat een mens meer is dan alleen een verstand en een lichaam. Er is een derde, ongrijpbaar (ziels)deel dat een essentieel onderdeel van elk mens uitmaakt. Drie delen die samen ook een systeem vormen. Dus alles wat geldt voor een systeem dat uit meerdere mensen bestaat, geldt ook voor elk mens afzonderlijk.
Geïnteresseerd in systemisch werken?
Is je belangstelling voor deze systemische kijk gewekt? Lees verder of neem direct een kijkje bij onze opleidingen en cursussen over systemisch werken. Onze opleiding Systemisch Werken & Coachen geeft je voldoende handvatten om anders naar systemen, communicatie en jezelf te kijken. Eén van de deelnemers aan de opleiding zei het volgende in de evaluatie: ‘….. Life changing. Het ultieme bij jezelf komen! …..’. Bekijk ook onze Vraag & antwoord pagina.
De basis van het systemisch gedachtegoed
De onbewuste basisprincipes in alle systemen zijn altijd aanwezig. Zoals de zwaartekracht er ook altijd is. Als gevolg van deze krachten veranderen relaties voortdurend, waardoor elk systeem zijn eigen dynamiek ontwikkelt. Deze dynamiek is niet zichtbaar en wordt ook vaak de ‘verborgen dynamiek’ genoemd. Je kunt een systeem vergelijken met een mobiel. Als één van de onderdelen beweegt, reageren de overige delen direct en proberen ze weer in balans te komen. De effectiviteit van een systeem wordt voor een groot deel bepaald door de verborgen systeemdynamiek.
Mensen en organisaties komen als gevolg van een verstoring soms in de problemen. Met als gevolg dat zij niet alleen minder gaan functioneren, maar dat ook het totale welzijn en de geluksbeleving afneemt. Veel persoonlijke problemen, relatieproblemen, gezondheidsproblemen en levensvragen vinden hun wortels in zogenaamde verstoringen in een systeem. Een verstoring is een vorm van onbalans in een systeem. Inzicht in wat binnen een systeem speelt, werkt verhelderend en helend. Hierbij spelen het collectieve onbewuste en diepere emotionele lagen een grote rol. Dat maakt andere aspecten, verhoudingen en betekenissen zichtbaar en voelbaar.
De basisprincipes van het systemisch gedachtegoed
Systemisch werken steunt op een aantal pijlers. Voor De Roestenburgh gaat het over 10 pijlers. Het gaat te ver deze in dit artikel uit te werken. Dan zou het een boek worden. Voor een eerste kennismaking met De Roestenburghse kijk op systemisch werken, benoem ik twee belangrijke fundamenten.
Op de eerste plaats het uitgangspunt dat als er sprake is van een probleem in een systeem, dit een probleem is van het HELE systeem. In onze maatschappij wordt daar over het algemeen anders naar gekeken. Een probleem wordt ‘aan iemand toegekend’. We hebben daar zelfs een woord voor: probleemeigenaar. In de praktijk betekent dit dat als iemand een burn-out heeft, dit niet alleen het probleem is van degene die uitvalt. Nee, het hele systeem heeft een probleem! De tweede pijler is – zoals al gezegd – het gegeven dat in elk systeem een vijftal basisprincipes spelen, die van grote invloed zijn op het functioneren van het systeem en de individuele leden daarvan.
De vijf systemische uitgangspunten
Er zijn vijf basisuitgangspunten, die van grote invloed zijn op het menselijk functioneren. Onderstaand een korte beschrijving.
Geven en nemen
- In elk systeem is er is altijd sprake van geven en nemen. Tussen geven en nemen moet een dynamische balans bestaan. Deze balans kan eenvoudig verstoord worden. Zowel bewust als onbewust. Een verstoring die altijd grote gevolgen heeft.
- Door te veel te geven, doe je zowel jezelf als de ander tekort met als mogelijk gevolg dat de ander zich terugtrekt en jij in een burn-out terecht komt.
- Als je zelf meer neemt dan de ander wil of kan geven, raakt de balans ook verstoord. Zowel jij als de ander komen dan in een lastig parket terecht.
- Een dynamische balans tussen geven en nemen zorgt voor de dynamiek in een systeem.
Rangorde en volgorde
- In elk samenwerkingsverband is sprake van een rangorde, een volgorde. Het gaat dan niet om wie het belangrijkste is, maar om wie welke rol heeft. Voor een groot deel is die van nature bepaald. In familieverbanden is het redelijk eenvoudig de vereiste rangorde te bepalen. Binnen organisaties is dat lastiger. Zeker omdat daar vaak sprake is van een formele en een informele rangorde.
- Indien deze rangorde verstoord wordt, gaat de harmonie verloren en ontstaat onvrede en onrust. Verstoring van de rangorde gebeurt zowel bewust als onbewust.
Plek, plaats
- Iedereen die deel uit maakt van een groep of
samenwerkingsverband, heeft er recht op deel daarvan te zijn. Zowel in de privé-situatie, als in een werkomgeving. Alle anderen die ook onderdeel van dat verband zijn, moeten elkaars plek erkennen en respecteren. Een niet erkend lid zal altijd – al dan niet bewust – de weg naar erkenning zoeken. - Vanuit deze kracht ontstaat een heel andere kijk op de gevolgen van pesten en het verstoten van mensen uit een groep. Het is namelijk niet alleen degene die gepest of verstoten wordt, die de nadelige effecten ondervindt. De hele groep ervaart de gevolgen.
Loyaliteit
- Waar is een mens loyaal aan? Aan wie, aan wat en waarom?
- Wat levert een mens van zichzelf in, om bij de ander of bij anderen te horen?
- Veel loyaliteits-issues spelen onbewust en vaak al erg lang.
- Bewust onderzoeken van je eigen loyaliteitspatronen, geeft je ruimte te kiezen of en zo ja waaraan, je loyaal wilt en kunt zijn.
Niets verdwijnt
- Verstoringen en de negatieve gevolgen daarvan, blijven bestaan zolang deze niet her- en erkend worden. Ze zitten vast en hun kwalijk effect wordt onbewust in stand gehouden. Als je daar verandering in wilt brengen, zal er iets moeten gebeuren.
- Zoals een bal, die je onder water duwt niet verdwijnt, maar die blijft bestaan en vroeg of laat toch weer boven water schiet. Hoe dieper je de bal onderstopt, hoe harder die ooit weer tevoorschijn komt. En dan vaak op momenten, die je niet verwacht of die je niet uitkomen.
- Het negatieve gevolg kan omgezet worden in iets neutraals of liever nog in een positieve ervaring. In ieder geval in iets waarmee je bereid bent te leven.
- Er is keuze tussen het verplaatsen van een verstoring of het transformeren ervan. Bij verplaatsen blijft er sprake van een verstoring. Bij transformatie is sprake van een verandering, van een omzetting ervan.
